Φυματίωση

Η φυματίωση είναι μια σοβαρή νόσος που οφείλεται στο βακτηρίδιο Mycobacterium Tuberculosis ή μυκοβακτηρίδιο της φυματίωσης. Η μετάδοση της νόσου γίνεται αερογενώς με τον βήχα, την ομιλία, το γέλιο, το φτέρνισμα, το τραγούδι ή μετά από στενή επαφή με πάσχοντα.

Η φυματίωση μεταδίδεται με την εισπνοή σταγονιδίων, στα οποία αρκεί ένας πυρήνας σταγονιδίων που περιέχει μόλις 3 λοιμογόνα βακτήρια. Η λοιμογόνος αυτή δόση είναι εξαιρετικά μικρή, αν λάβει κανείς υπόψη ότι για τη μετάδοση των περισσότερων λοιμωδών νόσων απαιτούνται περισσότερα από 1.000 βακτήρια. Ο βήχας και το φτέρνισμα αποτελούν το σημαντικότερο τρόπο μετάδοσης, καθώς τα βακτήρια παραμένουν για ώρες στον αέρα μέσα σε μικροσκοπικά σταγονίδια.

Υπολογίζεται ότι 3.000.000 άνθρωποι που πάσχουν από φυματίωση δεν έχουν πρόσβαση στις υπηρεσίες Υγείας. Έτσι το κεντρικό μήνυμα της φετινής Ημέρας Φυματίωσης προτρέπει όλους τους εμπλεκόμενους φορείς να προσεγγίσουν, να φροντίσουν και να θεραπεύσουν όλους αυτούς τους αβοήθητους πάσχοντες.

Το μέγεθος του προβλήματος παγκοσμίως

Σύμφωνα με τη πρόσφατη Ετήσια Έκθεση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας για τη Φυματίωση, εκτιμάται ότι  το 2013 :

• Οι νέες περιπτώσεις φυματίωσης ήταν περίπου 9.000.000, (σχεδόν μισό εκατομμύριο περισσότερες από ότι το 2012).

Εξ αυτών 1.100.000 είχαν  ταυτόχρονα και HIV λοίμωξη. Η διπλή λοίμωξη είναι ιδιαίτερα συχνή στην Αφρική και τη ΝΑ Ασία όπου τα 3/4 των ασθενών με φυματίωση έχουν και HIV λοίμωξη.

•  Οι θάνατοι από φυματίωση έφτασαν το 1.500.000.  Από αυτούς οι 1.000.000 αφορούσαν σε άνδρες, οι 360.000 σε HIV θετικούς ασθενείς και οι 80.000 σε παιδιά.
• Το 95% των περιστατικών φυματίωσης και το 98% των θανάτων από αυτή συμβαίνουν σε φτωχές χώρες.
• Η επιδημία της φυματίωσης είναι ιδιαίτερα έντονη σε ορισμένες περιοχές, όπως Αφρική, Κεντρική Ασία και Ανατολική Ευρώπη. Η επιδημία αναμένεται να επιδεινωθεί μέσα στα επόμενα χρόνια, ιδιαίτερα στην Αφρική και τη Νοτιοανατολική Ασία.

Ανθεκτική στα φάρμακα φυματίωση με δεδομένα του 2013

• Υπολογίζεται ότι 480.000 άνθρωποι ανάπτυξαν πολυανθεκτική φυματίωση (ανθεκτικότητα στα δύο τουλάχιστον πολυτιμότερα αντιφυματικά φάρμακα, την ισονιαζίδη και τη ριφαμπυκίνη).
• Ιδιαίτερα υψηλό ποσοστό πολυανθεκτικών περιπτώσεων φυματίωσης έχουν οι χώρες της Ανατολικής Ευρώπης και της Κεντρικής Ασίας.
•  Από τα δηλωθέντα κρούσματα φυματίωσης υπολογίζονται 300.000 περιπτώσεις πολυανθεκτικής φυματίωσης. Από αυτά διαγνώστηκαν και δηλώθηκαν μόνο 136.000, ενώ ειδική θεραπεία έλαβαν μόνο 97.000 με ποσοστό επιτυχίας 48%.
•  Από το σύνολο των ανθεκτικών περιπτώσεων υπολογίζεται ότι το 9% αφορά σε περιπτώσεις εκτεταμένα ανθεκτικής φυματίωσης (ανθεκτικότητα στο σύνολο σχεδόν των φαρμάκων).
• Πάνω από 100 χώρες έχουν δηλώσει έστω και μια περίπτωση εκτεταμένα ανθεκτικής φυματίωσης.

Ασθενείς χωρίς πρόσβαση στις Υπηρεσίες Υγείας

• Υπολογίζεται ότι 3.000.000 άνθρωποι που πάσχουν από φυματίωση δεν έχουν πρόσβαση στις Υπηρεσίες Υγείας.

Το μέγεθος του προβλήματος στην Ελλάδα

• Παρά το γεγονός ότι το ΚΕΕΛΠΝΟ διαθέτει αξιόπιστο μηχανισμό δήλωσης καταγραφής της φυματίωσης, δυστυχώς δεν δηλώνονται όλες οι περιπτώσεις της νόσου. Έτσι το φαινόμενο της υποδήλωσης είναι σημαντικό  με αποτέλεσμα να μην αποτυπώνεται με σαφήνεια η επιδημιολογική εικόνα της νόσου στη χώρα μας.
• Κατά την τελευταία 5ετία δηλώνονται κατά μέσο όρο 6 νέες περιπτώσεις φυματίωσης ανά 100.000 πληθυσμού το χρόνο. Ο μέσος ετήσιος αριθμός των δηλούμενων περιπτώσεων ήταν 500 άτομα. Εξ αυτών το 60% αφορούσε σε Έλληνες και το 40% σε αλλοδαπούς.
• Το ποσοστό της πολυανθεκτικής μορφής της νόσου στους Έλληνες με φυματίωση ήταν 1.5%, ενώ στους αλλοδαπούς 9%. Το σύνολο (~10) των περιπτώσεων της εκτεταμένα ανθεκτικής φυματίωσης αφορούσε σε αλλοδαπούς.
• Λόγω της οικονομικής κρίσεως, τα προγράμματα πρόληψης για τις ευάλωτες πληθυσμιακές ομάδες αντιμετώπισαν σημαντικές μειώσεις χρηματοδότησης. Έτσι κατά τη τελευταία τριετία αυξήθηκαν σημαντικά τα περιστατικά φυματίωσης σε κρατούμενους, χρήστες ουσιών και ανθρώπους με HIV/AIDS.

Στα σοβαρά προβλήματα που υπάρχουν σήμερα στη χώρα μας θα μπορούσαν να ενταχθούν και τα ακόλουθα:

• Ανεπάρκεια κατάλληλων υποδομών νοσηλείας – αντιμετώπισης της φυματίωσης και ιδίως των ανθεκτικών μορφών της νόσου.
• Υποστελέχωση των αντιφυματικών ιατρείων
• Πενιχρή έως ανύπαρκτη υποστήριξη του Εθνικού Κέντρου Μυκοβακτηριδίων.
• Δυσχέρεια σύγχρονης  εργαστηριακής (μοριακής) υποστήριξης  της διάγνωση του νοσήματος λόγω έλλειψης αντιδραστηρίων.
• Ανεπάρκεια ενεργητικής ανίχνευσης νέων περιπτώσεων φυματίωσης
• Ανεπάρκεια μέτρων ελέγχου της διασποράς του μυκοβακτηριδίου της φυματίωσης

Η φυματίωση είναι μεταδοτικό νόσημα που δεν γνωρίζει σύνορα.  Η Παγκόσμια Ημέρα Φυματίωσης του 2015 σηματοδοτεί μια νέα προσπάθεια ενεργοποίησης όλων των εμπλεκόμενων φορέων και ιδίως των Υπουργών Υγείας προκειμένου να αντιμετωπισθεί επιτυχώς το μεγάλο πρόβλημα της φυματίωσης σε παγκόσμιο, περιφερειακό και εθνικό επίπεδο. Με ιδιαίτερη έμφαση θα πρέπει να αντιμετωπισθεί η απαράδεκτη κατάσταση κατά την οποία πολλά περιστατικά φυματίωσης μένουν χωρίς διάγνωση και δεν λαμβάνουν τη  πρέπουσα φροντίδα και θεραπεία.